Í streituástandi 70% tímans

Grein birtist á Smartlandi þann 6.11.19 

https://www.mbl.is/smartland/frami/2019/11/06/i_streituastandi_70_prosent_timans/

 

Við hugsum 60-70.000 hugsanir á dag, alla daga. Af þessum 60-70.000 hugsunum eru langflestar, eða u.þ.b. 90% þeirra, nákvæmlega sömu hugsanirnar og við hugsuðum daginn áður og daginn þar áður og svo framvegis.

 

Samkvæmt rannsóknum sem gerðar hafa verið á streitu í lífi fólks í hinum vestræna heimi erum við í streituástandi u.þ.b. 70% af þeim tíma sem við erum vakandi. Þetta þýðir að 70% af hugsunum okkar eru streitutengdar og því til þess fallnar að framleiða streituhormón og fleiri efnabreytingar sem geta verið svo skaðlegar heilsu okkar, líðan og velferð.

 

Þegar við erum að hugsa streitutengdar hugsanir, t.d. um það hvað við eigum margt ógert eftir í vinnunni, veikindi sem við eða einhver nákominn okkur er að glíma við, fjárhagsvandræði, sambandserfiðleika, o.s.frv., förum við í svokallað “fight-flight-or-hide-mode” eða flótta og ótta viðbragð. Hugsanirnar segja heilanum og líkama okkar að hætta sé aðsteðjandi, og heilinn og líkaminn bregst við með því að undirbúa okkur undir að flýja, berjast eða fela okkur.

 

Blóðinu er pumpað út í vöðvana sem spennast upp, hjartað byrjar að slá hraðar og við verðum á tánum til undirbúnings því að takast á við hættuna. Við setjum ofureinbeitingu á umhverfið okkar, á hið efnislega. Við verðum eigingjarnari, sjálfselskari því öll okkar orka verður að fara í að bjarga sjálfum okkur frá hættunni. Við förum að búa okkur undir það versta, til að vera viðbúin fyrir slíkt og þannig auka líkurnar á að ná að bjarga okkur, sama hvað mun dynja á. Skilaboðin sem heilinn fær og sendir líkamanum að nú er tími til að bjarga sjálfum sér, nú sé ekki tíminn fyrir að elska, slaka á, gefa af sér, borða eða hvílast.

 

Afleiðing þessa er m.a. sú að heili og líkami fara að starfa á mjög ósamhverfan máta. Vísindin hafa löngu sýnt fram á skaðsemi þessa ástands á líkama og líðan og hvernig streita getur búið til sjúkdóma, bæði andlega og líkamlega.

 

Engin lífvera er í stakk búin til að lifa í viðvarandi streituástandi. Streita er ástand sem er ætlað til að bjarga okkur út úr tímabundnu hættuástandi. Það líkamsástand sem skapast í streitunni er svo þungbært að okkur er einungis ætlað að vera í því í stutta stund, þar til hin aðsteðjandi hætta er liðin hjá, þar til við höfum náð að ,,flýja undan rándýrinu“.

 

Antilópan sem flýr undan ljóninu fer í heilmikið streituástand á meðan á eltingarleiknum stendur, en um leið og hún kemst undan er hún farin að bíta gras í rólegheitum og streituástandinu léttir. Ólíkt öðrum dýrum í dýraríkinu hins vegar, höfum við mannskepnurnar þann eiginleika að geta skapað þetta streituástand eingöngu með hugsunum okkar, jafnvel þótt engin raunveruleg hætta sé í reynd á ferð. Þ.a.l. geta hugsanir okkar gert okkur veik.

 

Á meðan við erum alltaf að hugsa sömu hugsanirnar, framköllum við sömu líðanina, sömu tilfinningarnar, og sömu hugsanirnar og sömu tilfinningar kalla á sömu upplifunina og sömu lifnaðarhættina. Þetta er hringrás sem auðvelt er að festast í, við hugsum neikvæðar, kvíðavaldandi hugsanir með þeim afleiðingum að við verðum kvíðin. Um leið og við finnum fyrir kvíðanum, hugsum við fleiri kvíðahugsanir og svo koll af kolli. Á meðan við náum ekki að breyta þessum oft á tíðum sjálfvirku, neikvæðu hugsunum höldum við áfram að framkalla sömu tilfinningarnar og þessar hugsanir og tilfinningar móta síðan líf okkar og umhverfi.

 

Það sem við setjum fókus á það vex. Því neikvæðari sem hugsanir okkar eru, því neikvæðara verður líf okkar. Því jákvæðari sem hugsanir okkar eru, því jákvæðara verður líf okkar. Líf okkar er í rauninni spegill eða eftirmynd af hugsunum okkar og tilfinningum. Viljum við breyta lífi okkar, sjálfum okkur og umhverfi okkar verðum við að breyta þessum hugsunum og tilfinningum. Til þess að það sé hægt þarf að verða meðvitaður um það hvað maður er að hugsa og eftir atvikum breyta því. Það er vel hægt, t.d. með hugleiðslu. Allar sannar breytingar koma innan frá og það er undir okkur sjálfum komið að skapa það líf sem við viljum og gera þær breytingar sem við viljum fá fram.

 

Eins og hinn frægi rithöfundur Earl Nightingale orðaði það:

 

“Your world is a living expression of how you are using and have used your mind.” 

 

 

Sara Pálsdóttir

Höfundur er dáleiðari